Viering met Franck Ploum
Datum/Tijd
Datum - 03/06/2023
18:30 - 19:45
Locatie
Johanneskerk
Categorieën
Serie: Brieven van Paulus
Thema: EEN WEG VAN VERTROUWEN – VEELKLEURIG EN INCLUSIEF
Gelezen: Romeinen 16,1-16
Voorganger: Franck Ploum
Dirigent: Karel Baken
Pianist: Harrie van den Akker
1.
De Romeinenbrief van Paulus is een van de belangrijkste documenten van de jonge Jezusbeweging. Niet zelden heeft dit document in de loop van de christelijke traditie ook als splijtzwam gewerkt. Een term als ‘rechtvaardiging’ is m.n. in de reformatie en in de daaruit ontstane protestantse kerken een belangrijk begrip geweest en gebleven. Rechtvaardiging enkel door geloof, stelde Luther. En rechtvaardiging gaat dan over de vraag of je door God aanvaard wordt als mens, dat God jouw bestaan rechtvaardigt. En dat ‘enkel door geloof’ stond en staat dan tegenover ‘rechtvaardiging door werken van Thora’. Gek dat zo’n begrip een hele traditie op z’n kop kan zetten. Terwijl dat woord ‘rechtvaardiging’ in de hele bijbel – Hebreeuws en christelijk – slechts twee keer voor komt. Beide keren in de Romeinenbrief.
Een veel belangrijker thema in de brief is de veelkleurigheid of juist de exclusiviteit van de ekklesiai. Wie mogen er allemaal bij horen, wie nemen deel aan de gemeenschap? In de tijd van Paulus ging het dan vooral om de verhouding tussen Joodse en niet-Joodse Jezusvolgers. Want Paulus wil niets liever dan die gemeenschappen van Joden en Grieken, van slaven en vrijen, van mannen en vrouwen van allerlei pluimage bij elkaar houden. En waar het in eerste instantie ging om de vraag of niet-Joden wel deel uit konden maken van die messiaanse beweging die ontstaan was na de dood van Jezus (de kwestie van de besnijdenis) is hier het tegenovergestelde aan de orde: wat moeten de overwegend niet-joodse ekklesiai van Rome met hun joodse medestanders? De rollen zijn omgedraaid.
2.
De brief aan de Romeinen liet Paulus schrijven ergens eind van het jaar 56, begin 57. Liet schrijven, want – zo lezen we in Romeinen 16:22 – hij dicteerde de brief. Hij bevond zich op dat moment in Korinthe.
Keizer Claudius was vermoord door vergiftiging en werd opgevolgd door Nero. Nero’s beleid kenmerkte zich in de beginperiode door gematigde tolerantie jegens allerlei groepen en minderheden, en ook richting de Joden. Hij liet zich hierbij inspireren door de grote filosoof Seneca, wiens idee van een staat zonder bloedvergieten en het dragen van wapens door keizers en hoog geplaatsen slechts als ornamenten grote invloed had op de nieuwe keizer.
Onder keizer Claudius werd een decreet uitgevaardigd dat alle Joden de stad Rome moesten verlaten. Keizerlijke decreten verloren bij het aanreden van een nieuwe keizer echter hun rechtsgeldigheid. Dat kennen we nog steeds vanuit de VS, waar elke nieuwe president na de inauguratie de eerste uren besteed aan het ongeldig maken van onwelgevallige besluiten van de voorganger. Met president Biden was dat een opluchting: geen oliepijp door beschermd natuurgebied van oorspronkelijke bewoners; terug aan de klimaattafel; natuurlijk blijven de NAVO-landen onze belangrijkste partners. Maar in het geval van Trump dus ook andersom: met een pennenstreek einde Obama-care.
Het aantreden van Nero pakte voor de Joden goed uit: ze mochten na 14 jaar verbanning terugkeren naar Rome. Maar ze waren eigenlijk niet echt welkom. De messiaanse ekklesiai bestonden inmiddels uit een meerderheid van niet-Joden. En die gojiem, de niet-joden, vreesden voor nieuwe conflicten met de Romeinse autoriteiten wanneer de Joodse Jezusvolgers weer in de gemeenschap terugkeerden. De niet-Joden hadden de macht gegrepen. In de Romeinenbrief, vooral in hoofdstuk 9 tot en met 11, waarschuwt Paulus de gojiem ervoor de Joden niet te beschouwen als leden van een afvallig volk, zelfs verstoten door zijn eigen God.
Paulus ziet de ekklesia van messias Jezus als een veelkleurige gemeenschap, die niemand buitensluit, maar die inclusief is: ieder die onderschrijft ‘Jezus messias gestorven, Jezus messias opgestaan’, ieder mens die, zoals Paulus dit noemt, in de messias is hoort erbij. En in de messias betekent: je belichaamt de weg die hij is gegaan, jij bent in heel jouw doen en laten een belichaming van wie hij was, en de groep die dit met elkaar doet, de ekklesia, is lichaam van messias Jezus.
3.
Inclusiviteit en veelkleurigheid is ook in onze dagen een groot thema. Nog steeds worden mensen buiten de gemeenschap gezet, vanwege hun anders zijn, hun niet aan de gangbare en algemeen aanvaarde norm voldoen. Niet zelden doen religieuze instituten en kerken hier volop aan mee. In onze tijd splitst de inclusiviteit zich vooral toe op gender en seksuele geaardheid. Hoe open en ruimdenkend we ons ook achten, nog steeds zitten onze hoofden vol met waarden, oordelen, normen van hoe we vinden dat het hoort, wat we vinden dat normaal is of afwijkt. Dat wordt gevoeld, elke dag ervaren door mensen uit de LHBTI-plus oftewel Queer-gemeenschap. Dat ze zich steeds weer moeten verdedigen, zichzelf moeten rechtvaardigen. En dan kijken we al snel met afgrijzen naar Oeganda met haar doodstraf op LHBTI-activiteiten en uitingen, maar ook wijzelf moeten nog maar al te vaak in de spiegel kijken.
En andersom ook, de eigen worsteling met identiteit en seksuele geaardheid is ook teken van eigen beelden van wat gangbaar is of afwijkt. Ik hoorde een interview met een queer die zich inzette voor de rechten van transgenders. En zij vertelde dat haar eigen proces in een stroomversnelling kwam toen ze enkele jaren geleden voor de spiegel stond met een T-shirt aan waarin haar borsten niet zichtbaar waren en ze in een keer besefte: dit ben ik! Dus niet: dit word ik, niet hier kies ik voor, nee: dit ben ik. Mijn bestaan als man – hoewel ik in een vrouwenlichaam zit – is reeds gerechtvaardigd vanaf mijn geboorte: dit ben ik. Daarna vertelde ze dat ditzelfde proces ook bij haar moeder zo had gewerkt. De werkelijke acceptatie kwam op het moment dat haar moeder besefte: jij kiest er niet voor om man te worden, maar dit is wie jij bent.
Op plekken als deze en de ekklesiagroepen waarmee deze plek zich verbonden voelt leeft de overtuiging dat de God van de bijbel ieder mens vanaf den beginne rechtvaardigt.
Met woorden van Psalm 139: Ieder mens is Gods schepping in hart en nieren, geweven in de schoot van mijn moeder. Met ziel en gebeente gekend. Daarom is ook iedereen zonder uitzondering welkom. Ten volle! Niet gedoogd, niet: je mag er zijn maar niet met alles meedoen. Niet: je mag komen maar geen taken op je nemen. Nee, ten volle! Een inclusieve gemeenschap. En liefst ook nog wat veelkleuriger dan nu. Toen: Jood en Griek, man en vrouw, slaaf en vrije. Nu: man en vrouw, hoe ook geaard, in welke traditie ook staande, welkom!
4.
De Romeinenbrief van Paulus eindigt met een eindeloze reeks ‘de groeten aan!’ Het is niet helemaal duidelijk of de opsomming zoals we die hoorden, van oorsprong bij deze brief hoorde. Wat we wel weten, is dat Paulus altijd eindigt met groeten en aanbevelingen, en dat alle mensen die genoemd worden op de een of andere manier door Paulus gekend werden. Hij had contact met al deze mensen. Het zou dus kunnen dat deze lijst, thematisch aan de brief is toegevoegd. En dan heeft in elk geval degene die dit heeft gedaan, de boodschap van deze brief heel goed begrepen. Hij begint met aandacht te vragen voor de vrouw die de brief namens Paulus bezorgd heeft: Phoibè. Een slavennaam, waarschijnlijk was zij een vrijgelatene. Zij was diaken in de ekklesia in de grootste havenstad van Korinthe. Diaken was nog geen ambt zoals de protestantse en katholieke kerk dat kennen. Ambten in die zin bestonden er helemaal nog niet: ook niet voor het voorgaan in de maaltijd. Zij kwamen samen in een of ander huis, lazen de schriften en braken het brood, en naar Joods gebruik was het de vrouw die in het breken van brood voorging. Het vermoeden is dat Phoibè een joodse was die voor de niet-joden in de ekklesia van Kenchreai de Hebreeuwse schriftlezingen vertaalde.
En dan volgen er maar liefst 26 namen van mensen die actief zijn in de verschillende ekklesiagroepen in Rome. Onder hen acht vrouwen. Zes van hen vervullen allerlei taken en functies. Van de achttien genoemde mannen bekleden slecht drie een functie. In niets legt Paulus de vrouwen iets in de weg, integendeel: hij prijst hun werken en hun inzet. De ekklesia van die tijd wordt gedragen door vrouwen.
De eersten die genoemd worden zijn Priscilla en Aquila, een Joods echtpaar. In een situatie waarin de ekklesia van Rome wankelt, omdat de niet-Joden de macht grijpen en zij de joodse volgelingen van Jezus erbuiten willen houden, begint Paulus zijn dankbetuiging met het noemen van Joodse Jezusvolgers die van groot belang zijn in de jonge messiaanse beweging.
Zij horen erbij, sterker nog: zonder hen, zonder hun inzet, geen ekklesia. De Jezusbeweging moet niet exclusief zijn maar inclusief. En met vrouwen op sleutelposities.
5.
Een inclusieve en veelkleurige kerk. Het lijkt in onze dagen ver weg. Maar er zijn plaatsen als als deze, en steeds meer, waar wel gewerkt wordt aan die inclusiviteit en veelkleurigheid. En waar ieder mens, hoe dan ook mag rekenen op solidariteit en een warm welkom, ten volle.
Al die plekken zijn zich inmiddels aan het verzamelen in het initiatief ‘wij de kerk’ (www.wijdekerk.nl). Ik denk dat het goed is als ook SOVE zich hierbij aansluit. Op de website van dit initiatief staan al die plekken van hoop en kleur en inclusie. Plaatsen waar ieder mens welkom is, niet omdat die mens iemand wil worden, maar omdat ieder mens iemand is.
Zeg Amen. Dat het zo moge zijn.
Maaltijd van liefde en solidariteit
Gij die ons kent en niet vergeet
uw levenswerk, deze aarde.
Gij die uw verbond gestand doet:
stromen gerechtigheid, ruimte van leven.
Die het licht riep en het geschiedde
opdat deze aarde weer bewoonbaar
en vol levenskracht zou worden
en al wat ademhaalt waarlijk zou leven.
Verbind allen rond deze tafel,
met huid en haar, met hart en ziel
aan uw opdracht die leven geeft:
vrede brengen en oprechte liefde voor elkaar.
Gehoord, geleefd, gedaan, volbracht
door Messias Jezus, hemels kind
gehoord, verbeeld en doorgegeven
door ons hier bijeen, uw geliefde mensen.
(uit: Ruimte van leven, Franck Ploum)
Breken en delen
Breken en delen, brood en wijn,
voorsmaak van wat komen gaat:
aarde vredesoord voor al wat leeft,
toekomst die in ons beginnen mag.
Voorbede
Gij die God van mensen genoemd wordt,
ons roept in ons bestaan
en hoopt dat wij leven, ten volle,
gekend in wie wij zijn.
Adem ruimte-van-denken in deze wereld
waarin nog zo veel beperking leeft
en mensen elkaar levenskansen ontnemen
vanuit onbegrip, onwetendheid en beperkende moraal.
Voor Oeganda en zoveel landen
dichtbij en verweg waar mensen
geen ademruimte hebben, geen leefruimte
bedreigd en zelfs gedood worden
om wie ze ten diepste zijn.
Adem levenskracht in allen
die worstelen met de vraag naar identiteit,
in allen die zoeken naar mens-zijn ten diepste,
en geef kracht aan hen die opgesloten zitten
en niet naar buiten durven of kunnen treden
als de mens die zij werkelijk zijn.
Voor Oekraïne en Rusland
en al die plaatsen van oorlog en geweld
om vredeskrachten
en allen op de vlucht
om solidariteit.
Laat ons hart kloppen voor elkaar
en voor alle plaatsen waar wij elkaar willen zien
en ontmoeten als mens, ongeacht wie de ander is,
inclusief en veelkleurig.
Voor deze gemeenschap hier bijeen:
In het voorbedenboek staat geschreven:
……………..
Onze doden, naam voor naam
in stilte, voor uw aangezicht
Onze levenden,
allen die wij liefhebben, bij ons horen
aan onze zorg zijn toevertrouwd
naam voor naam – voor uw aangezicht.
Zo komen wij tot U
met al uw Joodse mensen
die uw Thora onderhouden
met al uw Moslimmensen
die u aanroepen: barmhartige
met alle mensen van goede wil
met al uw christenmensen
die U herkennen in Messias Jezus
en met wie wij zingend bidden: Onze Vader….
Zegenwens
Dank dat U er was
Dank aan alle mensen die voor en achter de schermen deze viering hebben mogelijk gemaakt
Dank dat ik vandaag in uw midden mocht zijn
Dat het ons allen goed mag gaan.
Moge de levende ons daartoe zegenen en behoeden
Moge de levende zijn aangezicht over ons doen lichten en ons genadig zijn
Moge de levende haar aangezicht richten tot ieder van ons en ons vrede schenken.